Kto dziedziczy po bezdzietnym, zmarłym singlu, czyli słów kilka o dziedziczeniu ustawowym

Dziedziczenie ustawowe to jeden ze sposobów nabycia praw i obowiązków po zmarłym. Jeden z najpopularniejszych sposobów, choć przed dziedziczeniem ustawowym pierwszeństwo ma dziedziczenie testamentowe. O dziedziczeniu testamentowym w najbliższej przyszłości. Dziś krótko i zwięźle o dziedziczeniu testamentowym, w sytuacji w której spadkodawca nie miał ani małżonka, ani dzieci.

Dziedziczenie ustawowe - wprowadzenie

Dziedziczenie ustawowe, jak sama nazwa wskazuje, odbywa się na podstawie ustawy, tj. na podstawie zasad, które określa Kodeks cywilny w Księdze IV Spadki.

Zasady dziedziczenia określone w ustawie, stosuje się w sytuacji, w której spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu.

Większość społeczeństwa jest świadoma, że w pierwszej kolejności do dziedziczenia po zmarłym dochodzą jego małżonek i dzieci. O dziedziczeniu tych osób będzie osobny post. Co się dzieje jednak wówczas, gdy spadkodawca był osobą niepozostającą w związku małżeńskim, ani nieposiadającą dzieci - i tych biologicznych, i przysposobionych?

Dziedziczenie rodziców i rodzeństwa

Zgodnie z art. 932 § 3 Kodeksu cywilnego w braku zstępnych (czyt. dzieci) i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Natomiast jeśli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Mówiąc prosto jeśli któreś z rodzeństwa spadkodawcy nie żyje, udział który by mu przypadał, przypada dzieciom rodzeństwa, czyli dochodzi do dziedziczenia siostrzeńców i bratanków.

Dziedziczenie dziadków

Jeśli dojdzie do sytuacji, że spadkodawca nie ma nie tylko ani małżonka, ani dzieci, ale także grup wymienionych powyżej, czyli w braku zstępnych (dzieci), małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych.

W przypadku, w którym któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Co oznacza ni mniej, ni więcej jak to, że w takiej sytuacji do dziedziczenia dochodzi wujostwo spadkodawcy.

Dziedziczenie gminy, Skarbu Państwa

Jeśli jednak wg powyższych zasad nie znajdujemy żadnego spadkobiercy, tj. w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostanie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Jak więc widzimy, polskie prawo nie przewiduje sytuacji, w której spadek sobie stoi bez właściciela 😉.

Kilka uwag dotyczących dochodzenia do dziedziczenia

Powyższe rozważania o dochodzeniu do dziedziczenia poszczególnych grup wymagają jeszcze uzupełnienia o wiedzę, która wynika wprost z tych przepisów, ale dla zwykłego śmiertelnika może być ona niewidoczna. Chodzi o to, że poszczególne grupy dochodzą do dziedziczenia dopiero w momencie, w którym w grupie wcześniejszej nie ma żadnego spadkobiercy ustawowego. I tak, jeśli nie mamy małżonka i dzieci, wtedy do dziedziczenia dochodzą rodzice, jeśli któreś z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku po nim, dopiero w tej sytuacji możemy rozważać dziedziczenie rodzeństwa itd.

Zauważcie również, że w pewnym momencie do dziedziczenia mogą dojść zstępni rodzeństwa, tj. dochodzi do dziedziczenia siostrzeńców i bratanków. Trzeba być na to wyczulonym w kontekście siostrzeńców i bratanków będących dziećmi - ze względów, których dotyczył jeden z postów o tym, co rodzice dzieci powinni wiedzieć o prawie spadkowym.

Zwróćmy też uwagę, że dojście do dziedziczenia kolejnych grup spadkowych może być spowodowane nie tylko tym, że mamy do czynienia z tytułowym bezdzietnym, zmarłym singlu, ale może mieć to miejsce również w przypadku, w którym spadkodawca miał małżonka i dzieci, ale odrzucili oni spadek. Zgodnie bowiem z art. 1020 Kodeksu cywilnego spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Poprzez możliwość złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, można dojść do sytuacji dziedziczenia gminy, Skarbu Państwa. Te ostatnie, zgodnie z art. 1023 KC spadku odrzucić nie mogą.

Jak Wasze wrażenia po kolejnym poście o spadkach? Czy prawo spadkowe wydaje Wam się łatwe, czy może wręcz przeciwnie? Rozumiecie zasady dziedziczenia ustawowego opisane w tym poście?

Uściski 😙

Post został opracowany na podstawie:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r., poz. 1145).

Fotografie: autorka.