Zamek Książąt Oleśnickich. Dlaczego wywoła smutek u wrażliwego przechodnia?

Dolny Śląsk to zagłębie pałaców i zamków. Można je spotkać dosłownie na każdym kroku. Od słynnego Zamku Książ, Zamku Czocha, po niezliczoną ilość większych, czy mniejszych zamków i pałaców niemalże w każdym mieście i wsi. W mojej gminie chyba w każdej wsi jest pałac. W lepszym lub gorszym stanie, niektóre już w ruinie. Natomiast w pobliskiej Oleśnicy znajduje się Zamek Książąt Oleśnickich. Na mnie robi wrażenie, bo to nie jest mała budowla. Dlaczego jednak wywoła smutek u wrażliwego przechodnia?

Krótki rys historyczny

Co do zasady nie jest znana data, od kiedy w Oleśnicy istniała rezydencja książęca. Wskazuje się, że najstarszą wzmianką o niej może być krótka informacja pochodząca z Księgi henrykowskiej, z czasów księcia Henryka II Pobożnego (rozpoczęcie rządów w 1238 r.), który przebywał w Oleśnicy. W czasie tego pobytu, jak właśnie odnotowano w Księdze henrykowskiej, do księcia udali się wysłannicy opata klasztoru cystersów w Henrykowie z prośbą o dokument stwierdzający nadanie na rzecz klasztoru części jednej z pobliskich wsi.

Przyjmuje się, że zespół zamkowy powstał w miejsce pierwotnego drewnianego grodu obronnego, który mógł powstać w XI lub XII w., a który strzegł szlaku bursztynowego. Pierwsza wzmianka o zamku murowanym pochodzi z 1294 r. Przebudowywany po raz pierwszy w latach 1542-1556, po raz drugi w latach 1559-1562. W latach 1613-1616 wybudowano kryty łącznik pomiędzy Zamkiem a dzisiejszą Bazyliką Mniejszą. Około roku 1647, po śmierci ostatniego z Podiebradów, Zamek przeszedł w ręce niemieckie - książąt wirtemberskich. Kolejnymi włodarzami Zamku byli książęta brunszwiccy (na przełomie XVIII i XIX w.). Ostatnia modernizacja Zamku przeprowadzona została w latach 1891-1906. Dalsza historia Zamku jest przewidywalna. W czasie II wojny światowej stanowił on szkołę SS i archiwum samolotów "Heinkel". Gdy zbliżała się Armia Czerwona Niemcy, jak mieli to w zwyczaju, zwinęli się wraz z wyposażeniem Zamku. I jak wskazuje historia każdej takiej posiadłości, splądrowania Zamku całościowo dokonała armia radziecka.

Obecnie w Zamku znajduje się Centrum Kształcenia i Wychowania OHP oraz hotel. Zamek można zwiedzać indywidualnie lub z przewodnikiem. Szczegóły znajdują się TU.

Pospacerowa nostalgia i smutek

O ile dobrze pamiętam, wewnątrz Zamku byłam co najmniej dwa razy. Na zwiedzaniu, ale... cóż, Niemcy i Rosjanie wywieźli co się dało. Część zaadaptowana dla potrzeb Centrum Kształcenia OHP przypomina ni mniej ni więcej... szkołę.

Zamek z zewnątrz robi wrażenie, budowlę zaliczam do monumentalnych. Ma swój urok i czar. Stanowi niesamowitą ozdobę krajobrazu miasta. Miło spaceruje się po okolicy z widokiem na Zamek - panorama Zamku rozpościera się znad pobliskiego stawu i parku. Choć w niektóre części nie polecałabym zapuszczać się nocą. Można spacerować również bezpośrednio przy Zamku (i sąsiadującej z nim Bazylice). Częściowo spacer może być przyjemny, ale... i tu dochodzimy do kwestii budzących smutek. Okolice przyzamkowe są zaniedbane, dodatkowo w pewnej części jest spory bałagan i odór związany z alkoholowymi posiadówkami. Co bardziej smutne, elewacja Zamku jest zaniedbana, naprawdę przykro patrzeć. Ogólnie ma się wrażenie, że Zamek choć na pewno jest perełką tutejszej ziemi, to jego potencjał nie jest wykorzystywany. Strach myśleć, co się będzie działo w kolejnych latach, jeśli nie znajdą się fundusze na rozpoczęcie renowacji tego obiektu. Pozostaje wierzyć, że nie podzieli losu przepięknego Pałacu w Brzezince (wieś nieopodal Oleśnicy), który jest ruiną i grozi zawaleniem...

Podsumowanie

Oleśnica - miasto położone w województwie dolnośląskim, 30 km na wschód od Wrocławia (trasa na Warszawę) - to dobry pomysł na miłe popołudnie. Można przespacerować się po rynku, nad stawami przy ulicy Brzozowej, nad stawem nieopodal Zamku, przy Zamku, można Zamek zwiedzić. Można popodziwiać, można się posmucić i porozmyślać nad niszczejącymi zabytkami. I nad tym jak łatwo przechodzimy nad tym (i nie tylko nad tym) do porządku dziennego w pogoni za nowością.

Post został opracowany na podstawie:
1. "Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność" W. Mrozowicz, P. Wiszewski, Wrocław 2006,
2. Informator turystyczny Miasto Oleśnica, Gmina Oleśnica.

Fotografie: autorka. Więcej zdjęć poniżej: