Przedawnienie roszczeń

Drodzy, dzisiaj, w moim odczuciu, będziemy poruszać ważną kwestię. Kwestię, której świadomość powinniśmy mieć wszyscy. Dlaczego? Dlatego, że w wielu sytuacjach można uniknąć zapłaty zaciągniętego zobowiązania dzięki instytucji przedawnienia. Być może wielu z Was uzna to za niesprawiedliwe, bo jak to - on był nierzetelny i nie musi spłacać, a ja całe życie skrupulatnie wywiązuję się z podjętych zadłużeń. Być może tak jest. Pamiętajcie jednak, że czekanie na przedawnienie, to jak siedzenie na tykającej bombie zegarowej, które wcale nie musi skończyć się jak w filmach akcji, czyli szczęśliwie.

Czym jest przedawnienie?

Przedawnienie jest jedną z instytucji dawności. Jak zapewne wewnętrznie gdzieś wyczuwacie, dotyczy ono pewnego rodzaju "przeterminowania". W tym duchu istnienie przedawnienia uzasadnia również orzecznictwo wskazując, że przepisy dotyczące przedawnienia mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność, ponieważ realizowanie roszczeń bez jakiegokolwiek ograniczenia w czasie prowadziłoby do sytuacji, w której strony pozostawałyby przez dziesiątki lat w niepewności co do swej sytuacji prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90).

Zgodnie z art. 117 Kodeksu cywilnego przedawnienie roszczeń majątkowych to reguła, od której wyjątki mogą przewidywać jedynie przepisy ustawowe. Ważne jest, że przedawnieniu podlegają roszczenia, a nie prawa.

Na czym polega przedawnienie?

Drodzy, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Przy czym, nie można zrzec się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu przedawnienia - jeśli takie zrzeczenie się nastąpiłoby przed upływem tego terminu jest ono nieważne (art. 117 § 2 KC).

Terminy przedawnienia

W art. 118 Kodeks cywilny reguluje terminy, których upływ powoduje, że roszczenie staje się przedawnione. Co do zasady termin przedawnienia wynosi dziesięć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata.

Ważne jest, że terminy przedawnienia nie mogą ulec skróceniu lub przedłużeniu na skutek czynności prawnej. Co to oznacza? Ni mniej, ni więcej niż to, że zawierając określoną umowę nie możemy w niej zawrzeć postanowienia o skróceniu lub przedłużeniu przedawnienia roszczeń z tej umowy wynikających. To znaczy zamieścić możemy, papier ponoć wszystko przyjmie, ale prawo te postanowienia miałoby w pewnej części ciała, gdyby ciało posiadało 😇.

Terminy przedawnienia mogą być krótsze lub dłuższe, jeśli szczególne przepisy ustawowe tak stanowią. Ma to np. miejsce w przypadku niektórych roszczeń wynikających z umowy sprzedaży, czy najmu.

Początek terminu przedawnienia. Zawieszenie a przerwanie biegu przedawnienia

Bieg terminu przedawnienia ma swój początek w dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne. Prościej - od dnia, w którym mamy spłacić dług. Normy dotyczące początku biegu terminu przedawnienia są trochę bardziej rozbudowane, ale na nasze potrzeby wystarczająca jest znajomość reguły podstawowej.

Bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu lub przerwaniu.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia polega na tym, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu przez wskazany w ustawie okres czasu i tak:

- co do roszczeń dzieci przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej,
- co do roszczeń osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko opiekunowi lub kuratorowi - przez czas sprawowania opieki lub kurateli,
- co do roszczeń jednego z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa,
- co do wszelkich roszczeń, jeżeli uprawniony nie może dochodzić swych praw przed sądem lub innym stosownym organem z powodu siły wyższej - przez czas trwania przeszkody.

Wskazać należy, że w przypadku, gdy dojdzie do zawieszenia biegu terminu przedawnienia, to gdy ustanie przyczyna uzasadniająca zawieszenie tego biegu, termin przedawnienia nie biegnie na nowo, ale w dalszym ciągu.

Dla zobrazowania przykład. Kobieta udzieliła mężczyźnie pożyczki. Mężczyzna winien był ją spłacić załóżmy 01.01.2015 r., ale tego nie zrobił, bo ludki tak się polubiły, że zostały parą. 01.06.2016 r. ludki wzięły ślub. Od momentu, w którym rozpoczął bieg termin przedawnienia, tj. od 01.01.2015 r. do 01.06.2016 r. minęło ok. półtora roku terminu przedawnienia. Ludki jednak stwierdziły, że decyzja o ślubie była zbyt pochopna i wzięły się rozwiodły 01.02.2017 r. Przez okres od 01.06.2016 r. do 01.02.2017 r. bieg terminu przedawnienia był zawieszony i nie biegł (jakkolwiek to by nie brzmiało 😂). Od chwili rozwodu zaczyna biec sobie dalej, czyli minęło już półtora roku przedawnienia i teraz liczymy termin przedawnienia dalej. Przy pożyczce termin przedawnienia (i w tym przypadku) to 10 lat, stąd żeby nastąpiło przedawnienia kobieta musiałaby pozostawać bierna jeszcze przez 8 i pół roku, żeby roszczenie się przedawniło i mężczyzna dopiero po tym terminie mógłby spokojnie i bez obaw powiedzieć: "a kija sobie weź, nie oddam Ci".

Natomiast bieg przedawnienia przerywa się:

- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,
- przez wszczęcie mediacji.

Po każdym przerwaniu biegu przedawnienia, w przeciwieństwie do jego zawieszenia, biegnie ono na nowo. Gdy zaczęliśmy dochodzić roszczenia przed sądem lub innym organem, przedawnienie biegnie na nowo od zakończenia danego postępowania. To oznacza, że w powyżej wymienionym przykładzie, gdyby nie doszło do zawieszenia, a przerwania biegu przedawnienia, to mężczyźnie część okresu przedawnienia, który upłynął do momentu przerwania, kolokwialnie pisząc szlag trafi 😈.

W ramach ciekawostki

Zgodnie z art. 125 KC roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu, albo orzeczeniem sądu polubownego stwierdzone ugodą zawartą przed sądem lub sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem lat dziesięciu, nawet jeśli wcześniej dotyczył go trzyletni termin przedawnienia lub inny krótszy.

Ponadto wiedzieć należy, że roszczenie przedawnione nie przestaje istnieć, a zamienia się w zobowiązanie naturalne. Dlaczego warto o tym wiedzieć? Jeśli ktoś wytoczy nam powództwo o zapłatę przedawnionego roszczenia sąd mu je zasądzi (w uproszczeniu ludzie, zakładamy, że dług istnieje). Ale jak to, jak to, przecież przedawnione - podniesiecie głos. Tak, przedawnione, ale sąd nie bierze przedawnienia pod uwagę z urzędu. To Wy musicie wstać i powiedzieć (albo napisać) sądowi - to roszczenie jest przedawnione, nie będę płacić. I dopiero wtedy sąd będzie badał, czy do przedawnienia rzeczywiście doszło, ponieważ przedawnienie jest brane pod uwagę przez sąd na zarzut zgłoszony przez stronę.

W rzeczywistości nie zawsze jest łatwo określić termin przedawnienia. Poza sytuacjami prostymi, zdarzają się też sytuacje skomplikowane, w których trzeba wykazać, że do przedawnienia doszło na zasadzie takich a takich przepisów i dlaczego nie na zasadzie innych. Stąd w tych bardziej skomplikowanych przypadkach warto udać się do kompetentnej osoby. W tych mniej skomplikowanych też można. Zawsze można. Zawsze warto.

Uściski 😗

Post został opracowany na podstawie:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny,
Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, S. Dmowski, S. Rudnicki, Warszawa 2011.

Fotografie: jestrudo.pl